ผ้าบาติกของดีทำรายได้ เกาะเกร็ด: ขั้นตอนวิธีการทำ

วิธีการสร้างสรรค์งานบาติก
อุปกรณ์

ผ้า ควรเป็นเส้นใยจากธรรมชาติ เช่น มัสลิน ฝ้าย ไหม ลินิน
ขี้ผึ้งเทียนไข ผสมในอัตราส่วนที่ต้องการ เช่น ถ้าต้องการให้เทียนมีความเหนียวใช้อัตราส่วนขี้ผึ้งต่อพาราฟิน 1:2, แต่ถ้าต้องการให้เทียนเกิดรอยแตก (Crack) ง่าย ใช้อัตราส่วนขี้ผึ้งต่อพาราฟิน 1:8
โซเดียมซิลิเกต (เคลือบสี)
สีที่ใช้แต้มหรือย้อม เช่น สีรีแอคทีฟ สีวัต เป็นต้น
ชานติ้ง เป็นอุปกรณ์เขียนลายเส้น ทำด้วยทองเหลือง มีลักษณะเป็นกระเปาะใช้ใส่น้ำเทียน ปลายมีรูสำหรับให้เทียนไหลออกมาเป็นเส้น ส่วนด้ามเป็นไม้
กรอบไม้
พู่กันระบายสี เบอร์ 6, 8, 12 ปลายแหลม หรือปลายตัด ขึ้นอยู่กับความต้องการใช้
กระปุกใส่สี
แปรงทาสี
หม้อต้มเทียน (ใบเล็กๆ)
หม้อต้มผ้า
ผงซักฟอก
กาละมังซักผ้า
เตาต้มเทียน ควรเป็นเตาไฟฟ้า หรืออาจใช้เตาแก๊สก็ได้ แต่ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง เพราะเทียนนั้นติดไฟได้ง่าย

ขั้นตอนการทำผ้าบาติก ขั้นที่ 1 เตรียมผ้า

นำผ้าไปซักด้วยผงซักฟอกให้สะอาด หรือนำผ้าไปต้มด้วยน้ำด่างโซดาอ่อน เพื่อให้ไขมันหรือแป้งที่จับผ้าอยู่หลุดออกให้หมด จากนั้น ตากให้แห้งสนิท
นำผ้ามาวาดลาย อาจใช้การลอกลายจากกระดาษลอกลายผ้า หรือวาดบนผ้าด้วยดินสอเลยก็ได้
ต้มเทียนให้ละลาย แล้วใช้แปรงจุ่มเทียนทาให้รอบกรอบไม้ด้านที่จะขึงผ้า เพื่อให้เทียนเป็นตัวยึดผ้าไม่ให้เลื่อนหลุด
ขึงผ้าทีละด้าน โดยวางผ้าบนไม้ด้านที่ทาเทียนไว้แล้ว ใช้ด้ามพู่กัน(หรืออุปกรณ์อื่นแล้วแต่ถนัด)ขูดไปบนผ้าพอให้ผ้าติดกับเทียน ขึงให้เรียบไม่มีรอยย่น
ถ้าต้องการระบายบนเสื้อยืด ให้สอดกรอบไม้เข้าไปในเสื้อ ขึงด้านที่ต้องการลงสีให้ตึงแล้วสอดกระดาษหนังสือพิมพ์รองด้านหลัง เพื่อไม่ให้สีเปื้อนอีกด้านของเสื้อ

ขั้นที่ 2 เขียนลายด้วยเทียน

ผู้ทำควรต้มเทียนด้วยเตาไฟฟ้า เพื่อความปลอดภัย เนื่องจากเทียนเป็นสารที่ติดไฟได้ง่าย แต่หากใช้เตาแก๊สต้มเทียน ผู้ทำควรเฝ้าดูตลอดเวลา และห้ามใส่น้ำลงในเทียนร้อนเด็ดขาด
ต้มเทียนให้ได้ความร้อนพอเหมาะ ทดลองโดยการใช้ชานติ้งจุ่มเทียนขึ้นมา (ใช้กระดาษทิชชูหรือเศษผ้ารองปลายชานติ้ง ไม่ให้ไหลเลอะเทอะระหว่างทาง) แล้วเขียนบนกระดาษหนังสือพิมพ์ ถ้าร้อนพอเหมาะเทียนจะซึมลงไปด้านใต้ กระดาษจะใสเหมือนกับทาด้วยน้ำมัน ถ้าร้อนไม่พอ เทียนจะเกาะบนผิวหนังสือพิมพ์เป็นสีขาว แต่ถ้าร้อนเกินไป เทียนจะแตกเป็นเส้นใหญ่ ควรรอให้เย็นลง จึงลองใหม่
จุ่มชานติ้งในเทียนร้อนสักครู่ แล้วตักเทียนขึ้นมาวาดตามลายที่เขียนไว้บนผ้า การจับชานติ้งควรจับให้เหมาะมือ สำหรับมือใหม่ที่ไม่คุ้นเคย ปลายชานติ้งอาจไปสะดุดกับเนื้อผ้า และทำให้เทียนหกเลอะ

ขั้นที่ 3 สีที่ใช้ทำผ้าบาติก

ผสมสีทีละน้อย แล้วทดลองระบายบนกระดาษขาว ถ้าไม่พอใจจึงค่อยๆ เพิ่มเติมสี เช่น หากต้องการสีม่วงอมแดง ค่อยๆผสมสีแดงเข้าไปในสีม่วง แล้วดูผลว่าเป็นสีม่วงที่พอใจหรือไม่นอกจากนั้น เราสามารถใช้สีดำเพื่อเพิ่มความเข้มให้กับสีได้
สีบาติกที่ยังไม่ได้ละลายน้ำ ควรเก็บไว้ในที่แห้ง และไม่ตากแดด

ขั้นที่ 4 การลงสี

ละลายสีจำนวนเล็กน้อยในน้ำปริมาณพอเหมาะ ผู้ทำสามารถเก็บสีที่เหลือไว้ใช้ในครั้งต่อไปได้ แต่ไม่ควรเก็บสีที่ละลายน้ำแล้วไว้นานเกินกว่า 2 สัปดาห์ เพราะสีจะเสื่อมสภาพ
ก่อนลงสี ให้ใช้น้ำเปล่าระบายบนผ้าให้หมาดๆ แล้วจึงลงสี ไล่ให้สีมีความเข้ม/จาง หรือจะไล่จากสีหนึ่งไปยังอีกสีหนึ่ง เช่น จากสีน้ำเงินไปผสมกับสีเหลือง ตรงจุดที่สีทั้งสองบรรจบกันจะกลายเป็นสีเขียว
ควรลงสีให้เข้มไว้ก่อน การลงสีซ้ำควรกระทำขณะที่สีเดิมยังหมาดๆ ไม่ควรรอให้แห้งสนิท เพราะสีจะด่าง ควรจำไว้ว่าหลังจากการต้มเทียนออกแล้ว สีจะจางลงอีกประมาณ 30br />
เมื่อลงสีเสร็จเรียบร้อยแล้ว ต้องถือหรือวางกรอบไม้ในแนวนอนเสมอ มิฉะนั้นสีจะไหลลงด้านล่าง นำไปผึ่งหรือตากแดด ให้สีแห้งสนิท

ขั้นที่ 5 ลงน้ำยาคงสภาพสี

โซเดียมซิลิเกต คือน้ำยาคงสภาพสี มีลักษณะเหนียวข้น โซเดียมซิลิเกตไม่เป็นอันตรายต่อผิวหนัง แต่ไม่ควรให้โดนบาดแผล หรือเนื้อไม้ ถ้าโดนให้รีบล้างออกทันที
ใช้แปรงหน้ากว้างทาโซเดียมซิลิเกตให้ทั่วผืนผ้าบริเวณที่ลงสี ดูให้แน่ใจว่าได้ลงสีทุกซอกมุม โดยเฉพาะส่วนซอกที่อยู่ตรงขอบเทียน ส่วนที่ทาโซเดียมซิลิเกตจะมีสีเข้มขึ้นแต่จะหายเป็นปกติเมื่อล้างออก
ทิ้งไว้ประมาณ 3-6 ชั่วโมง หรือมากกว่านั้น

ขั้นที่ 6 ต้มเทียนออก

ลอกผ้าออกจากกรอบไม้ ล้างโซเดียมซิลิเกตออกด้วยน้ำเปล่า ให้แช่ผ้าในน้ำตลอดเวลาจนกว่าจะต้มเทียนออก มิฉะนั้นสีจะตกเลอะ
ต้มน้ำใส่ผงซักฟอกให้เดือด ระวังว่าน้ำผสมผงซักฟอกเมื่อเดือดจะมีฟองล้นออกมาอย่างรวดเร็ว ควรเฝ้าดูตลอดเวลา
ใส่ผ้าลงไป ใช้ไม้คนให้ทั่ว เพื่อให้เทียนหลุดออกจากผ้า ต้มไว้สักครู่
ตักผ้าใส่ในอ่างน้ำเย็น แล้วใช้มือขยี้ดูว่าเทียนหลุดออกหมดหรือไม่ ถ้ายังไม่หมดให้ต้มอีกครั้งอาจเปลี่ยนน้ำผสมผงซักฟอก ถ้าเทียนในน้ำมีมากเกินไป
นำขึ้นตากให้แห้ง แล้วเย็บขอบให้เรียบร้อย

เทคนิคง่ายๆ กับผ้าบาติก

ผ้าที่ใช้ทำบาติก ต้องไม่หนาจนเกินไป เพราะน้ำเทียนจะไม่สามารถซึมผ่านอีกด้านหนึ่งได้
ควรเขียนเทียนให้เส้นบรรจบปิดทุกลาย โดยไม่ให้มีช่องว่างระหว่างแต่ละลาย มิฉะนั้นเวลาลงสี สีจะซึมเลอะเข้าหากัน
เทียนที่ได้จากการผสมขี้ผึ้ง (Wax) และ พาราฟิน (Paraffin) ไม่ควรเกิน 1:12 เพราะจะทำให้เทียนใสเกินไป ไม่เกาะติดบนผ้า
การใช้โซเดียมซิลิเกต เพื่อให้สีผนึกเข้ากับผ้าได้ดี